وزن حجمی چیست و چطور محاسبه می‌شود

راهنمای کامل برای هوایی، زمینی (LTL)، دریایی (LCL) و لودینگ‌متر – با مثال عددی و نکات بهینه‌سازی بسته‌بندی

خلاصهٔ خیلی سریع (TL;DR)

• وزن حجمی (Chargeable Weight) یعنی عددی که شرکت حمل برای محاسبهٔ کرایه در نظر می‌گیرد: بزرگ‌ترِ وزن واقعی یا وزن محاسبه‌شده از روی حجم.
• هوایی: CW=L×W×H6000\text{CW} = \dfrac{L \times W \times H}{6000}CW=6000L×W×H​ بر اساس سانتی‌متر؛ بعضی خطوط از 5000 استفاده می‌کنند.
• زمینی LTL: اغلب بر اساس m³→kg (قاعدهٔ رایج: 1 m³≈333 kg1\,\text{m³} \approx 333\,\text{kg}1m³≈333kg) یا لودینگ‌متر (LDM) شارژ می‌شود.
• دریایی LCL: معمولاً بر اساس m³ و تعرفهٔ «دلار بر m³» + هزینه‌های مبدأ/مقصد؛ وزن حجمی کاربرد فرعی دارد.
• اگر بار سبک ولی حجیم است، وزن حجمی باعث می‌شود بیش از وزن واقعی کرایه بدهید—با بهینه‌سازی ابعاد/پکینگ می‌شود هزینه را کم کرد.

تعریف عملی

کرایهٔ حمل بر پایهٔ Chargeable Weight بسته می‌شود. برای هر Shipment: Chargeable Weight=max⁡(Actual Weight, Volumetric Weight)\text{Chargeable Weight} = \max(\text{Actual Weight},\ \text{Volumetric Weight})Chargeable Weight=max(Actual Weight, Volumetric Weight)

۱) هوایی (Standard / Express)

فرمول استاندارد IATA (رایج)

Volumetric (kg)=L(cm)×W(cm)×H(cm)6000\text{Volumetric (kg)} = \frac{L(\text{cm}) \times W(\text{cm}) \times H(\text{cm})}{6000}Volumetric (kg)=6000L(cm)×W(cm)×H(cm)​

برخی کریرها/اکسپرس‌ها از 5000 استفاده می‌کنند. همیشه در نرخ‌نامهٔ واقعی چک کنید.

مثال ۱ – کارتن تکی

• ابعاد: 60 × 40 × 40 cm → حجم: 96,000 cm³
• وزن حجمی: 96,000/6000=16 kg96{,}000 / 6000 = 16 \text{ kg}96,000/6000=16 kg
• اگر وزن واقعی 11 kg است → Chargeable = 16 kg.

مثال ۲ – چند کارتن روی یک پالت

• 6 کارتن هرکدام 50×40×35 cm → حجم هر کارتن: 70,000 cm³ → حجمی هر کارتن: 11.67 kg
• مجموع حجمی: 70.0 kg؛ اگر وزن واقعی کل 58 kg باشد → Chargeable = 70 kg.
• بهینه‌سازی: اگر بتوانید ارتفاع را 2–3 سانت کم کنید، وزن حجمی کاهش محسوس می‌یابد.

نکتهٔ طلایی: در هوایی، یک سانتیمتر تغییر در ارتفاع/طول/عرضِ بسته‌بندی می‌تواند ده‌ها دلار صرفه‌جویی بیاورد.

---

۲) زمینی بین‌المللی – LTL (گروپاژ)

در LTL، شرکت‌های حمل معمولاً یکی از این مبناها را به کار می‌برند:

1. کیلوگرم واقعی (برای بارهای سنگین/کم‌حجم)
2. مترمکعب (m³) با تبدیل به کیلوگرم: 1 m³≈333 kg(برخی خطوط: 250 ⁣− ⁣300)1\,\text{m³} \approx 333\,\text{kg} \quad (\text{برخی خطوط: } 250\!-\!300)1m³≈333kg(برخی خطوط: 250−300)
3. لودینگ‌متر (LDM) وقتی طول اشغال‌شدهٔ کف تریلی مهم است: 1 LDM≈1.85 ton (شارژی)1\,\text{LDM} \approx 1.85\,\text{ton (شارژی)}1LDM≈1.85ton (شارژی)
   • 1 LDM یعنی 1 متر از طول کف مفید تریلی چادری (عرض مفید ≈ 2.4–2.45m)

چگونه m³ را حساب کنیم؟

m³=L(m)×W(m)×H(m)\text{m³} = L(\text{m}) \times W(\text{m}) \times H(\text{m})m³=L(m)×W(m)×H(m)

پالت اروپایی 120×80×120cm → 1.2×0.8×1.2=1.15 m³1.2 \times 0.8 \times 1.2 = 1.15 \text{ m³}1.2×0.8×1.2=1.15 m³

مثال ۳ – 6 پالت استاندارد

• حجم هر پالت: 1.15 m³ → مجموع: 6.9 m³
• وزن حجمی معادل: 6.9×333≈2298 kg6.9 \times 333 \approx 2298 \text{ kg}6.9×333≈2298 kg
• اگر وزن واقعی کل 1320 kg است → شارژ روی 2298 kg می‌نشیند.

چه زمانی LDM ملاک می‌شود؟

• پالت‌های طولانی/نامنظم یا Overhang که چینش استاندارد را به‌هم می‌زنند.
• راهنمای تقریبی: پالت اروپایی 120×80 معمولاً ≈ 0.4 LDM (به چیدمان بستگی دارد).
  • 5 پالت ≈ 2 LDM → ≈ 3.7 تُن شارژی
  • 10 پالت ≈ 4 LDM → ≈ 7.4 تُن شارژی

نکتهٔ کلیدی: حتی اگر سبک باشید، Overhang یا طول زیاد می‌تواند LDM را بالا ببرد و هزینه را جهشی کند—پالت استاندارد و چینش فشرده نجات‌بخش است.

۳) دریایی – LCL (گروپاژ دریایی)

• در LCL معمولاً تعرفهٔ اصلی «دلار بر m³» است (مثلاً 70 USD/m³)، سپس Origin/Destination Handling نیز به‌ازای m³ اضافه می‌شود.
• وزن حجمی در LCL نقش مستقیم کمتری دارد؛ ولی اگر بسیار سنگین باشید، برخی ترمینال‌ها حداقل‌های وزنی لحاظ می‌کنند.

مثال ۴ – 9 m³ از شانگهای → تهران (نمونهٔ آموزشی)

• Ocean: 70 USD/m³ → 630 USD
• Origin Handling: 30 USD/m³ → 270 USD
• Destination Handling: 55 USD/m³ → 495 USD
• جمع تقریبی: 1,395 USD (بدون هزینه‌های گمرکی/داخلی)

۴) چرا عدد «6000» و «333»؟

• 6000 (هوایی): استاندارد رایج IATA برای تبدیل حجم به کیلوگرم با توجه به ظرفیت هواپیماها.
• 333 (زمینی LTL): تجربهٔ عملی شرکت‌ها از نسبت حجم به فضا/وزن قابل‌حمل در تریلی‌های چادری. (برخی 250–300 می‌گیرند؛ از کریر خودتان بپرسید.)

چطور وزن حجمی را کم کنیم؟ (بهینه‌سازی بسته‌بندی)

1. ارتفاع را هدف بگیرید: معمولاً آسان‌ترین متغیر برای کاهش حجم است.
2. کارتن‌های هم‌خانواده: خالی‌ماندن فضا بین کارتن‌ها = حجم هوای پولی!
3. پالت استاندارد 120×80 و حذف Overhang برای جلوگیری از شارژ LDM.
4. Nested/Knock-Down اگر کالا اجازه دهد (قرارگیری درهم یا باز کردن قطعات).
5. رویهٔ فوم/ضربه‌گیر هوشمند: محافظت کافی با حداقل ضخامت – تعادل بین ایمنی و حجم.
6. کاهش ارتفاع واحدها حتی ۲–۳ سانت در هوایی می‌تواند شارژ را عوض کند.
7. چیدمان داخل کانتینر (FCL): با Blocking & Bracing و Desiccant، هم ایمن، هم فشرده.

تصمیم‌گیری سریع: کدام مبنا برای من اعمال می‌شود؟

• هوایی: تقریباً همیشه فرمول 6000 (یا 5000).
• زمینی LTL: اگر سبک/حجیم هستید → m³ یا LDM؛ اگر سنگین/کم‌حجم → kg واقعی.
• دریایی LCL: m³ مبنای اصلی + هزینه‌های مبدأ/مقصد؛ وزن واقعی معمولاً فقط برای محدودیت‌های عملیاتی و ایمنی بررسی می‌شود.
• FCL: وزن حجمی مطرح نیست؛ اما تعادل وزن/چیدمان، VGM، و دموراژ/دتنتشن حیاتی‌اند.

نمونه‌محاسبات یک‌جا (برای کپی در تیم داخلی)

هوایی (cm): CW=max⁡(Gross,L×W×H6000)\text{CW} = \max\Big(\text{Gross}, \frac{L \times W \times H}{6000}\Big)CW=max(Gross,6000L×W×H​)

LTL (m³ → kg): CW=max⁡(Gross, m³×333)\text{CW} = \max\big(\text{Gross},\ \text{m³} \times 333\big)CW=max(Gross, m³×333)

LTL (LDM): شارژ معادل (kg)≈LDM×1850\text{شارژ معادل (kg)} \approx \text{LDM} \times 1850شارژ معادل (kg)≈LDM×1850

LCL (دریایی): کل هزینهٔ تقریبی≈(Ocean/m3+Origin/m3+Dest/m3)×m³\text{کل هزینهٔ تقریبی} \approx (\text{Ocean}/m³ + \text{Origin}/m³ + \text{Dest}/m³) \times \text{m³}کل هزینهٔ تقریبی≈(Ocean/m3+Origin/m3+Dest/m3)×m³

خطاهای پرتکرار (و راه‌حل کوتاه)

• گرفتن نرخ فقط بر مبنای kg واقعی: برای بارهای حجیم، در نهایت با m³/LDM شارژ می‌شوید → قبل از استعلام، m³ و LDM را محاسبه کنید.
• Overhang روی پالت: شارژ LDM را بالا می‌برد → پالت استاندارد و محافظ گوشه استفاده کنید.
• ابعاد تقریبی در هوایی: یک عدد اشتباه → ده‌ها کیلو شارژی اضافه → اندازه‌گیری دقیق و یکسان‌سازی با Packing List.
• چینش بد در FCL: حجم بهتر است اما بدون Blocking & Bracing ریسک خسارت بالا می‌رود → مهاربندی علمی.
• نادیده‌گرفتن هزینه‌های مقصد در LCL: Ocean ارزان است ولی CFS/Handling مقصد می‌تواند نقطهٔ سر‌به‌سر را عوض کند.

پرسش‌های پرتکرار (FAQ)

چرا در هوایی 5000 و 6000 هر دو دیده می‌شود؟ سیاست کریر/اکسپرس؛ 6000 رایج‌تر است اما 5000 هم وجود دارد—قبل از رزرو سؤال کنید.
در LTL از کجا بفهمم m³ یا LDM ملاک است؟ اگر طول/چینش خاص دارید یا Overhang، معمولاً LDM. در غیر این‌صورت m³ یا kg طبق نرخ‌نامه.
در LCL وزن واقعی مهم نیست؟ برای ایمنی/چیدمان مهم است، اما تعرفهٔ پایه معمولاً بر m³ است.
بار سبک و جاگیر دارم؛ هوایی یا زمینی؟ معمولاً زمینی ارزان‌تر است، اما Lead Time طولانی‌تر؛ با محاسبهٔ m³→kg و فرمول 6000 مقایسه کنید.
می‌توان با Repack هزینه را کم کرد؟ اغلب بله؛ حتی کاهش ۲–۳ سانت در یک بُعد، وزن حجمی را قابل‌توجه پایین می‌آورد.