راهنمای کاربردی طبقهبندی کالایی برای واردات/صادرات – با مثال، خطاهای پرتکرار و چکلیست
خلاصهٔ خیلی سریع (TL;DR)
- HS Code (نظام هماهنگ توصیف و کدگذاری کالا) زبان مشترک گمرکات دنیاست؛ ۶ رقم اول در همهٔ دنیا یکسان است، ارقام بعدی (۸، ۱۰ یا بیشتر) ملی/منطقهایاند.
- با HS صحیح، تعرفه، مجوزها، استانداردها، مالیاتها، محدودیتها و آمار تعیین میشود. HS غلط = تأخیر، جریمه، اختلاف ارزش و حتی ضبط کالا.
- برای انتخاب درست: ماهیت کالا + جنس + کاربری + شکل ارائه + سطح فرآوری را دقیق توصیف کنید؛ سپس با یادداشتهای بخش/فصل، قواعد تفسیر عمومی (GRI)، یادداشتهای اضافی ملی و توضیحات WCO تطبیق دهید.
HS Code دقیقاً چیست؟
HS مخفف Harmonized System است: یک طبقهبندی سلسلهمراتبی که کالاها را بر اساس ماهیت و کارکرد گروهبندی میکند:
- بخش (Section) → فصل (Chapter: ۲ رقمی) → عنوان (Heading: ۴ رقمی) → زیربخش (Subheading: ۶ رقمی)
- کشورها برای نیازهای داخلی ارقام ۷ به بعد را اضافه میکنند (مثلاً ۸ یا ۱۰ رقمی).
مثال:85 36 50 → فصل 85 (ماشینآلات و ادوات برقی)، عنوان 8536 (وسایل قطع/وصل برق)، زیرعنوان 853650 (وسیلهی قطعووصل برای ولتاژ ≤ ۱۰۰۰ ولت).
چرا HS اینقدر مهم است؟
- تعرفه و مالیاتها: حقوق ورودی، سود بازرگانی، VAT، عوارض خاص.
- مجوزها/استانداردها: بهداشت، استاندارد ملی، قرنطینه، انرژی، مخابرات…
- محدودیتها/تحریمها: ممنوعیت، سقف مقداری، ثبت سفارش ویژه.
- تسهیلات/ترجیحات: تعرفههای ترجیحی (توافقات منطقهای)، مناطق آزاد/ویژه.
- آمار/تحلیل بازار: صادرات/واردات بر اساس HS.
نتیجهٔ عملی: یک رقم غلط میتواند مسیر شما را از «ترخیص در ۲ روز» به «هفتهها توقف + جریمه» تبدیل کند.
پنج اصل طلایی برای انتخاب HS درست
- تعریف فنی دقیق از کالا تهیه کنید: ماده سازنده، کاربری، توان/ولتاژ/ابعاد، نرمافزار/سختافزار، سطح فرآوری و…
- GRI (قواعد تفسیر عمومی) را رعایت کنید:
- GRI 1: متن عناوین و یادداشتهای فصل/بخش تعیینکنندهاند.
- GRI 3: کالاهای مرکب/کیـتها؛ ملاک «ماهیت اصلی» (Essential Character).
- GRI 6: انتخاب بین زیربندهای ۶ رقمی.
- یادداشتهای فصل/بخش را بخوانید: چه چیزهایی صراحتاً خارج/داخل این فصلاند.
- Explanatory Notes (WCO): توضیحات تکمیلی دربارهی شمول/استثنا.
- ارقام ملی: مقررات و توضیحات ملی (۸/۱۰ رقمی) و «مقررات ورود» کشور مقصد/مبدأ را بررسی کنید.
روش قدمبهقدم (Workflow سریع)
- توصیف کالا را آماده کنید (Datasheet/کاتالوگ، عکس، کاربرد).
- فصل محتمل را بیابید (از فهرست فصلها – 01 تا 97/98).
- Heading 4 رقمی را با متن عنوان و یادداشتها تطبیق دهید.
- بین Subheading 6 رقمی با GRI 6 انتخاب کنید.
- کد ملی ۸/۱۰ رقمی کشور مقصد/مبدأ را از کتاب تعرفه/سامانه ملی بگیرید.
- مجوزها/استانداردها/تعرفه را روی همین کد بررسی کنید.
- اگر تردید دارید، Binding Ruling/Pre-classification یا نظر کارشناسی رسمی بگیرید.
نمونههای انسانی (برای جا افتادن منطق)
مثال 1 – «باتری لیتیومی برای لپتاپ»
- فصل 85 (کالاهای برقی)، Heading 8507 (باطریها)، Subheading مربوط به لیتیوم-یون.
- نکته: اگر Pack داخلی دستگاه باشد، ممکن است در برخی موارد با دستگاه طبقهبندی شود—اما غالباً باتری جداگانه کد مستقل دارد. محدودیتهای حمل هوایی (DGR) جداگانه است.
مثال 2 – «سس گوجه (غیر یخچالی)»
- فصل 21 (محصولات غذایی متفرقه)، Heading 2103 (سسها و چاشنیها).
- اگر درصد قند/سرکه/فرآوری خاص داشته باشد، زیررده تغییر میکند؛ در برخی کشورها مجوز/استاندارد بهداشتی لازم است.
مثال 3 – «کیت ابزار تعمیرات الکترونیک»
- اقلام متنوع داخل یک بسته: GRI 3(b) → بر اساس ماهیت اصلی (مثلاً هویه برقی) طبقهبندی میشود، نه به تفکیک تکتک اقلام.
۱۰ خطای پرتکرار در HS (و راهحل)
- کپی از اظهار قبلیِ دیگران → شرایط کالا متفاوت است → همیشه Data Sheet خودتان را مبنا بگیرید.
- اتکا به نام تجاری/بازاری بهجای ماهیت فنی → HS بر اساس ماهیت/کارکرد تعیین میشود.
- نادیدهگرفتن یادداشتهای فصل/بخش → اکثر ردها از همینجاست → حتماً مطالعه کنید.
- اشتباه در کالاهای مرکب → بدون اعمال GRI 3 → ماهیت اصلی را تعیین کنید.
- گزارش ناقص جنس/ترکیب (مثلاً آلیاژ/فیبر) → Heading اشتباه → آنالیز/مشخصات ضمیمه کنید.
- عدم توجه به سطح فرآوری (خام/نیمهساخته/نهایی) → HS تغییر میکند.
- برداشت غلط از «کیس/کیسینگ»: گاهی قاب/بدنه بهتنهایی Heading جداگانه دارد.
- فرض «کد مقصد = کد مبدأ»: ۶ رقم اول یکسان است، اما ارقام ملی، مقررات و مجوزها میتواند کاملاً فرق کند.
- عدم بررسی مجوزها: HS درست اما مجوز/استاندارد را دیر میگیرید → پیشتطبیق کنید.
- بیتوجهی به تغییرات دورهای: ویرایشهای HS (WCO) یا تغییر ردیفهای ملی → کتاب تعرفه جاری را استفاده کنید.
HS و ارزشگذاری/تعرفه
- HS نرخ حقوق ورودی/عوارض را تعیین میکند. اگر HS غلط باشد، ارزش مرجع و تعرفه هم اشتباه محاسبه میشود → اختلاف و جریمه.
- برای استفاده از تعرفه ترجیحی (اتفاقات منطقهای/دوطرفه)، باید HS شما در فهرست کالایی توافق باشد و گواهی مبدأ (CO) و قواعد مبدأ را پاس کنید.
HS و مجوزها/استانداردها
- بسیاری از ردیفها Trigger مجوز دارند: استاندارد ملی، بهداشت/دامپزشکی، مخابرات، انرژی (برچسب مصرف)، تجهیزات پزشکی و…
- چکلیست عملی:
- HS منتخب
- سازمان متولی (استاندارد/بهداشت/…)،
- نوع مجوز/گواهی،
- زمان اخذ (پیش از ورود/پس از ورود)،
- مدرک فنی لازم (کاتالوگ، آزمون، CO).
تفاوت ۶ رقم جهانی با ۸/۱۰ رقم ملی
- ۶ رقم (WCO): جهانی و یکسان.
- ۸/۱۰ رقم: ملی/منطقهای برای ریزترکردن اقلام، تعیین دقیقتر تعرفه/مجوز/آمار.
- حتماً کتاب تعرفه کشور مقصد/مبدأ را ببینید؛ یک زیرردهی ملی میتواند معاف/محدود باشد در حالی که دیگری نباشد.
وقتی تردید دارید، چه کنید؟
- Explanatory Notes و یادداشتهای فصل/بخش را دقیق بخوانید.
- از آراء طبقهبندی (Ruling/BTI) منتشرشده توسط گمرکات معتبر الگو بگیرید (برای استدلال—not تقلید کور).
- Binding Ruling/Pre-classification بگیرید: پاسخ رسمی که در صورتجلسهی پرونده ضمیمه شود.
- با کارشناس طبقهبندی مشورت کنید و پوشهٔ فنی (Datasheet/عکس/کاربری) بسازید.
چکلیست آمادهٔ اقدام (برای تیم شما)
- تعریف فنی کالا (Datasheet/Material/کاربری/ولتاژ/ابعاد/سطح فرآوری)
- انتخاب فصل/Heading/6رقم با GRI + یادداشتها
- نگاشت به ۸/۱۰ رقم ملی کشور مقصد/مبدأ
- استخراج تعرفه/عوارض/VAT
- بررسی مجوزها/استانداردها/محدودیتها
- قواعد مبدأ و امکان تعرفهٔ ترجیحی (+ CO)
- مستندسازی استدلال طبقهبندی (برای دفاع گمرکی)
- بهروزرسانی دورهای با تغییرات HS/ملی
پرسشهای پرتکرار (FAQ)
آیا اسم تجاری روی HS اثر دارد؟ خیر؛ ماهیت/کارکرد فنی ملاک است.
میشود از کد کشور فروشنده استفاده کرد؟ ۶ رقم اول بله، اما زیرردههای ملی/مجوزها ممکن است متفاوت باشد.
اگر کالا چندکاره است؟ از GRI 3 برای تعیین ماهیت اصلی استفاده کنید؛ در صورت تعادل کامل، Heading عقبتر در ترتیب را ببینید.
HS غلط اعلام کردم؛ چه میشود؟ بسته به کشور: تصحیح + جریمه/مابهالتفاوت + تأخیر و در موارد شدید رسیدگی حقوقی.
هر سال تغییر میکند؟ ویرایشهای دورهای توسط WCO و بهروزرسانیهای ملی رخ میدهد—کتاب جاری را مبنا بگیرید.
دیدگاهتان را بنویسید